Ca bệnh HIV đầu tiên ở Việt Nam bây giờ ra sao sau 34 năm?

HIV/AIDS không còn là một căn bệnh xa lạ đối với cộng đồng toàn cầu, đặc biệt là tại Việt Nam. Với những nỗ lực và sự phát triển của y học hiện đại HIV/AIDS đã và đang dần được kiểm soát tốt hơn, nhưng vẫn còn rất nhiều thách thức cần phải vượt qua. Ca HIV đầu tiên ở Việt Nam được ghi nhận vào năm 1990 tại TPHCM. Đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử y tế của đất nước. Trước thời điểm đó, HIV/AIDS vẫn là một hiện tượng mơ hồ đối với phần lớn người dân. Vậy bệnh nhân đầu tiên đó hiện nay ra sao? Việt Nam đã và đang làm gì để kiểm soát dịch bệnh này? Hãy cùng tìm hiểu về hành trình đối phó với HIV/AIDS ở Việt Nam.

Người đầu tiên nhiễm HIV ở Việt Nam

Người đầu tiên bị HIV ở Việt Nam là một người phụ nữ 30 tuổi, phát hiện bệnh vào năm 1990, bị lây nhiễm HIV từ vị hôn phu, người đã nhiễm virus do quan hệ tình dục không an toàn trước đó. Sau khi phát hiện, bà được theo dõi sức khỏe thường xuyên và đến năm 1997, bắt đầu điều trị bằng thuốc kháng virus (ARV).

Hiện nay, nhờ tuân thủ điều trị đều đặn, bà vẫn sống khỏe mạnh. Điều này chứng minh rằng, nếu được phát hiện và điều trị sớm, người nhiễm HIV có thể kéo dài tuổi thọ. Thực tế, trên thế giới, nhiều người nhiễm HIV từ thập niên 80 vẫn đang sống khỏe mạnh nhờ tiếp cận điều trị kịp thời. Khi người bệnh tuân thủ liệu trình điều trị, duy trì mức CD4 dưới ngưỡng phát hiện, tuổi thọ của họ có thể gần như người không nhiễm.

Tình hình dịch HIV tại Việt Nam hiện nay

Kể từ khi ca nhiễm HIV đầu tiên tại Việt Nam được ghi nhận, Việt Nam đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể ở số lượng người nhiễm bệnh. Tính đến tháng 10 năm 2022, theo các báo cáo từ các tỉnh và thành phố, cả nước có khoảng 220.580 người sống chung với HIV, 112.368 trường hợp đã tử vong.

Đối tượng nhiễm bệnh chủ yếu là nam giới, chiếm trên 80%. Tỷ lệ nam giới mắc bệnh đã giảm từ giai đoạn 1990 đến 2015. Nhưng bắt đầu từ năm 2016, có dấu hiệu tăng trở lại. Trong giai đoạn đầu của dịch, lây nhiễm HIV chủ yếu xảy ra qua đường máu. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, quan hệ tình dục không an toàn lại là phương thức lây nhiễm chủ yếu cho các ca mới.

Trong 10 tháng đầu năm 2022, cả nước phát hiện 9.025 ca nhiễm HIV mới, có 1.378 ca tử vong. Độ tuổi có tỷ lệ nhiễm HIV cao nhất là từ 16-29 (chiếm 48,6%) và từ 30-39 (chiếm 28,4%). Tình trạng lây nhiễm qua quan hệ tình dục không an toàn chiếm khoảng 81,6%.

Nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) đang được cảnh báo là một trong những nhóm có nguy cơ cao nhất trong dịch HIV hiện nay, với tỷ lệ nhiễm HIV ngày càng gia tăng. MSM và nhóm chuyển giới dự kiến sẽ là nhóm có số ca nhiễm HIV mới cao nhất sắp tới. Mô hình dịch AIDS tại châu Á cho thấy MSM là nhóm duy nhất có tỷ lệ nhiễm mới HIV tăng liên tục trong suốt 20 năm qua.

Công tác phòng chống HIV tại Việt Nam

Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu trong công tác phòng chống HIV nhờ vào các biện pháp dự phòng hiện đại. Chương trình điều trị dự phòng tiền phơi nhiễm (PrEP) đã được triển khai qua TelePrEP và PrEP trực tuyến. Giúp phát triển nhanh chóng số lượng khách hàng.

Hiện có 210 cơ sở cung cấp dịch vụ PrEP tại 29 tỉnh thành. Với khoảng 40.020 khách hàng tiếp cận dịch vụ, đạt 88,9% mục tiêu năm 2022. Tỷ lệ khách hàng duy trì điều trị PrEP trên ba tháng đạt 69,6%. Trong đó nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) chiếm 80,4%.

Về điều trị HIV/AIDS, Việt Nam có 499 cơ sở điều trị. Với 362 cơ sở sử dụng bảo hiểm y tế cung cấp thuốc ARV cho 167.022 bệnh nhân. Bao gồm 3.453 trẻ em. Tỷ lệ bệnh nhân có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế đã đạt 97%.

Chương trình điều trị nghiện chất dạng thuốc phiện bằng Methadone hiện đang được triển khai tại hơn 600 cơ sở, phục vụ hơn 51.000 người. Trong đó gần 3.000 người được cấp thuốc mang về nhà. Góp phần kiểm soát tình hình nhiễm HIV trong nhóm tiêm chích ma túy.

Ngành y tế cũng đang huy động tài chính từ Quỹ bảo hiểm y tế và ngân sách địa phương để duy trì bền vững công tác phòng chống HIV/AIDS. Việt Nam được công nhận là điểm sáng trong nỗ lực toàn cầu chống HIV/AIDS. Với hơn 960.000 người đã được cứu sống từ năm 2001 nhờ các biện pháp phòng chống.

Những “con số” đáng mừng trong công cuộc chống HIV/AIDS tại Việt Nam

Kể từ ca nhiễm HIV đầu tiên ở Việt Nam vào năm 1990, quá trình phòng chống HIV/AIDS tại Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn. Từ năm 2000, Việt Nam đã giúp khoảng 500.000 người tránh khỏi lây nhiễm HIV và 200.000 người không phải chịu cái chết do AIDS.

Việt Nam đã được công nhận là một trong bốn quốc gia có chất lượng điều trị HIV/AIDS tốt nhất. Cùng với Anh, Đức, và Thụy Sĩ. Tỷ lệ người nhiễm HIV được điều trị có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế đạt 96%. Đóng góp tích cực vào việc giảm lây nhiễm trong cộng đồng.

Trong hơn 10 năm qua, Việt Nam đã liên tục đạt được ba chỉ tiêu quan trọng. Gồm giảm số ca nhiễm mới, giảm số ca chuyển sang AIDS và giảm tỷ lệ tử vong do HIV/AIDS. Đồng thời duy trì tỷ lệ nhiễm HIV trong cộng đồng dưới 0,3%. Mục tiêu của Việt Nam là giảm số ca nhiễm từ 200.000 xuống 1.000 ca mỗi năm vào năm 2030.

Chiến lược quốc gia để chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030 đặt ra ba mục tiêu 95-95-95: 95% người nhiễm HIV biết tình trạng của mình, 95% người được chẩn đoán được điều trị bằng thuốc ARV, và 95% người điều trị đạt tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế. Hiện tại, mục tiêu thứ ba đã đạt 96%, trong khi hai mục tiêu đầu tiên đạt 86% và 80%. Điều này cho thấy rằng công tác phòng chống HIV/AIDS ở Việt Nam cần nhiều nỗ lực hơn nữa để đạt được mục tiêu chấm dứt dịch vào năm 2030.

Hành động vì mục tiêu chấm dứt đại dịch HIV/AIDS tại Việt Nam vào năm 2030

Để đạt được ba mục tiêu quan trọng và tiến tới chấm dứt dịch AIDS, Bộ Y tế khuyến nghị các địa phương chủ động xây dựng kế hoạch ngắn hạn và dài hạn. Đồng thời đảm bảo ngân sách cần thiết cho công tác phòng, chống HIV/AIDS.

Đoàn thanh niên các cấp cần nâng cao nhận thức cho giới trẻ về những nguy cơ của HIV/AIDS. Các tổ chức đoàn cần triển khai những sáng kiến và mô hình phù hợp, hiệu quả với thanh niên. Đặc biệt chú trọng vào nhóm thanh niên tại các trường học và khu công nghiệp.

Ngành Y tế cần tiếp tục mở rộng và nâng cao chất lượng các dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS. Thực hiện một cách đồng bộ và toàn diện. Cụ thể, người có hành vi nguy cơ cao cần được tiếp cận sớm với xét nghiệm HIV. Những người nhiễm HIV cũng cần được điều trị sớm bằng thuốc kháng virus. Kết hợp điều trị các bệnh đồng nhiễm như lao và viêm gan C.

Ngoài ra, cần đẩy mạnh các hoạt động truyền thông và can thiệp nhằm ngăn ngừa lây nhiễm HIV. Bao gồm cung cấp bơm kim tiêm, bao cao su. Cũng như chương trình điều trị nghiện chất dạng thuốc phiện bằng Methadone.

Kết luận

Sau ca HIV đầu tiên ở Việt Nam, mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu trong công tác phòng chống HIV/AIDS, nhưng Việt Nam vẫn còn nhiều thách thức cần phải vượt qua. Tuy nhiên, với những nỗ lực không ngừng của chính phủ, các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng, Việt Nam hoàn toàn có thể hy vọng vào một tương lai mà HIV/AIDS sẽ không còn là mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng.

Các chiến lược phòng chống HIV/AIDS cần phải tiếp tục được đổi mới. Tập trung vào các giải pháp dựa trên bằng chứng khoa học và đảm bảo tính bền vững. Đồng thời, nâng cao nhận thức cộng đồng, xóa bỏ kỳ thị và cung cấp các dịch vụ chăm sóc y tế chất lượng cao cho người nhiễm HIV sẽ là cách hiệu quả nhất để Việt Nam có thể đẩy lùi hoàn toàn đại dịch HIV/AIDS trong tương lai.